نوآوری‌ها در فرم ذهنی «غزل فرم» و «غزل مینی‌مال»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

Masters. Literary researcher

چکیده

هر اثر ادبی از دو فرم کلی به نام قالب (بیرونی) و فرم درونی (ذهنی) سامان یافته است. فرم ذهنی به‌عنوان یکی از ارکان اساسی شعر عبارت است از محیطی که شعر در آن حرکت می­کند و پیش می­رود و اشیا و احساس را با خود همراه دارد و خواننده بر انسجام و پیوند عناصر آن در سرتاسر متن با هم‌دیگر توجه دارد. فرم ذهنی نوعی چینش ساختار و شکل­دهی به محتوای هر اثر ادبی اعم از روایت، ایماژ و معانی بوده که بسیار فراتر از قالب و شکل ظاهری شعر است. فرم­های ذهنی متفاوت، باعث نو­آوری در غزل با -وجود اشتراک ساختار گرافیکی غزل- می­شوند. نوآوری و شکستن هنجارهای عادی و متعارف در فرم شعر، از جمله شگردهایی است که شاعر برای آفرینش شعر خود، از آن بهره می­گیرد و صاحب سبکی خاص در شعر می­گردد. آرش آذرپیک و محمدسعید میرزایی از غزل‌سرایان معاصری هستند که برای حیات بخشیدن به زنجیرة کلام خود با انواع نوآوری­ها در فرم ذهنی غزل، به گونه­های متنوع هنرنمایی کرده­اند. در این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتاب‌خانه‌ای صورت گرفته؛ انواع فرم­های ذهنی در غزل مینی‌مال آرش آذرپیک و غزل فرم سعید میرزایی که باعث نوآوری­های متنوع در غزل ادبیات ایران شده مورد کندوکاو قرار خواهد گرفت.

کلیدواژه‌ها


  1.   کتاب‌ها

    1. آذرپیک، آرش (1397)، دوشیزه به عشق بازمی‌گردد، کرمانشاه: دیباچه
    2. آذرپیک، آرش (1383)، لیلازانا-دختر اسطوره‌های سرزمین من، قم: سورة مهر.
    3. آذرپیک، آرش؛ اهورا، هنگامه؛ مسیح، نیلوفر (1396)، چشم‌های یلدا و کلمه کلید جهان هولوگرافیک، تهران: روزگار.
    4. آذرپیک، آرش (1399)، و آنگاه شیخ اشراق عاشق می‌شود، تهران: مهر و دل.
    5. امامی، سعید (1383،7 آبان)، نقدی بر کتاب لیلا زانا، روزنامة سیاست روز.
    6. براهنی، رضا (1377)، طلا در مس، تهران: زمان.
    7. پورنامداریان، تقی (1381)، سفر در مه، تهران: نگاه، چاپ دوم.
    8. حسن‌لی، کاووس (1398)، گونه‌های نوآوری در شعر معاصر ایران، تهران: ثالث، چاپ پنجم.
    9. حسن‌لی، کاووس (1391)، گونه­های نوآوری در شعر معاصر ایران، تهران: ثالث، چاپ سوم.
    10. داد، سیما (1392)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ ششم، تهران: مروارید.
    11. دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامة دهخدا دورة کامل (16) جلدی، تهران: دانشگاه تهران.
    12. زرقانی، مهدی (1394)، چشم‌انداز شعر معاصر ایران، جریان‌شناسی شعر ایران در قرن بیستم، تهران: ثالث.
    13. ساکی، بهمن (1397)، فرهنگ گونه‌های نوپدید در شعر معاصر فارسی، تهران، عصر داستان.
    14. شفیعی‌کدکنی، محمد‌رضا (1373)، موسیقی شعر، تهران: آگاه، چاپ چهارم.
    15. شمیسا، سیروس (1390)، راهنمای ادبیات معاصر، تهران: میترا.
    16. شیری، قهرمان (1391)، ابهام، فریاد ناتمام، همدان: دانشگاه ابوعلی سینا.
    17. مافی، حسین (1398)، بررسی سیر تحول غزل معاصر، تهران: فصل پنجم.
    18. محمدی، حمزه (1400)، مبانی ادبی عریانیسم (دکترین‌های ادبی آرش آذرپیک در مکتب عریانیسم از سال 1376 تا 1400)، تهران: امید سخن.
    19. مظفری، ساوجی، مهدی (1391)، از نو غزل، تهران: سوره مهر، چاپ دوم.
    20. میرزایی، محمدسعید (1393/الف) مرد بی‌مورد، تهران: نیماژ، چاپ سوم.
    21. میرزایی، محمدسعید (1393/ب) درها برای بسته شدن آفریده شد، تهران: نیماژ.
    22. میرزایی، محمد سعید (1395)، فرجام (مجموعه غزل)، تهران: چشمه.
    23. میرزایی، محمدسعید (1394)، یک زن کامل، تهران: نیماژ.
    24. نوروزعلی، زینب (1400)، آنتولوژی زبانه‌نویسان ایران، تهران: شاپرک سرخ.

    مقاله‌ها

    1. آذرپیک، آرش (1398)، از وحشت تا فرم، وزن دنیا (رسانة شعر ایران) شمارة 4 237 -239.
    2. ارجی، علی‌اصغر (1390)، از شعر روایی تا روایت شاعرانه، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، 34-41.
    3. حسن‌لی، کاووس (1385)، نوآوری در غزل، در فصل‌نامة شعر، سال چهاردهم، شمارة 46، 27 -34.
    4. شریفیان، مهدی، پوینده‌پور، اعظم (1378)، ذهن و زبان سیمین بهبهانی، پیک‌نور، علوم ‌انسانی، دورة 8، شمارة 2، 152 - 164.