تحلیل ژانر ادبی فرامتن در گلستان سعدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناسی ارشد. محقق

چکیده

فرامتن از ژانرهای مطرح امروز و جزء ژانرهای تئوریزه‌نشده‌ و احیاگری است که تبدیل به سیستم شده و ساحتی از ادبیات به شمار می‌آید که در هیچ ژانر و دیدگاه شعری و داستانی طبقه‌بندی نشده. فرامتن بازگشتی آوانگارد به وجوه فراروندة تمام متون منثور مکتوب -حتی منظومِ غیرشاعرانه- در سنت تاریخ ادبیات ملل کهن جهان است که با تمام عظمت هنری خود هیچ‌گاه در پارادایم جنسیت‌های ادبیِ شعر و داستان تعریف نشده‌اند.
کلام سعدی در عین ایجاز، آیینة تمام‌نمای فصاحت و بلاغت است. از همین رو ما در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و بهره‌گیری از منابع کتاب‌خانه‌ای، در پی آنیم که دیباچۀ گلستان و بسیاری از سطور تعلیمیِ آن (جدا از سطور داستانی_شعری‌اش) در کدام جنسیتِ ادبی جای می‌گیرند؟ با احترام به تمام پژوهش‌گران، معتقدیم که این دست‌آوردها تماما تک‌وجهی بوده و شأن و اصالت ‌کلمه آن‌چنان‌که باید در آنها حفظ نشده است. بنا بر مولفه‌های مکتب اصالت‌کلمه، متون موردنظر از چارچوبه‌های موجود فرارَوی کرده و در نهایت شاهد هم‌افزایی منسجمی هستیم که در یک متن عریان، خود را از قید و بندها رها کرده و از یکایک پتانسیل‌های کلمه بهره می‌برد. بنابراین بنیان‌روایتِ اینگونه متون هرگز در تعاریف کلاسیک و امروزینه‌ی شعر یا داستان قرار نمی‌گیرند بلکه آثاری فاخر، ادبی اما خارج از هستی‌شناسی شعری و داستانی‌اند. بر همین اساس این آثار بر پایه‌ی سیستم پیشنهادینِ آرش آذرپیک در ژانر فرامتن قرار دارند و هیچ تعریف دیگری جز فرامتن را نخواهند پذیرفت.

کلیدواژه‌ها


  1. کتاب‌ها

    1. آذرپیک، آرش (1397)، دوشیزه به عشق بازمی‌گردد، کرمانشاه: دیباچه.
    2. آذرپیک، آرش (1399)، و آنگاه شیخ اشراق عاشق می‌شود، تهران: مهر و دل.
    3. آذرپیک، آرش؛ اهورا، هنگامه؛ مسیح، نیلوفر؛ (1396)، چشم‌های یلدا و کلمه -کلید جهان هولوگرافیک-، جلد اول، تهران: روزگار، چاپ دوم.
    4. بهار، محمدتقی (1361)، سبک‌شناسی، تهران: امیرکبیر.
    5. خزائلی، محمد (1353)، «نکاتی درباره‌ی گلستان و بوستان»، مجموعه خطابه‌های نخستین کنگرۀ تحقیقات ایرانی، به‌کوشش غلامرضا ستوده، جلد 2، تهران: دانشگاه تهران.
    6. خطیبی، حسین (1375)، «فن نثر در ادبی فارسی»، تهران: 1375
    7. رزمجو، حسین (1370)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: آستان قدس.
    8. شمیسا، سیروس (1387)، سبک‌شناسی نثر، تهران: میترا، چاپ سوم.
    9. فروغی، محمدعلی (1363)، کلیات سعدی، تهران: امیرکبیر.
    10. محجوب، محمدجعفر (1352)، زبان سعدی و پیوند آن با زندگی، مقالاتی دربارۀ زندگی و شعر سعدی، به کوشش منصور رستگار فسایی، دانشگاه پهلوی شیراز.
    11. مسیح، نیلوفر (1400)، جنس سوم (عاشقانه‌های یک فرازن)، کرمانشاه: دیباچه.
    12. مصلح‌ بن عبدالله سعدی (1389)، کلیات سعدی، کاظم عابدینی مطلق، قم: اسوه، چاپ دوم.
    13. مولانا، مارال (1398)، عاشقانه‌های آخرین ملکۀ هخامنشی، تهران: اریکة سبز.
    14. نوروزعلی، زینب (1400)، آنتولوژی زبانه‌نویسان ایران، خیزش کوتاه‌نویسان شعر 1400 عریانیسم، تهران: شاپرک سرخ.
    15. نوروزعلی، زینب (1400)، فرامرد معشوق باستانی زن‌های مشرقی، تهران: شاپرک سرخ.
    16. همتی، آریو (1401)، فرامرد شفای عاشقانۀ بوعلی سینا، تهران: امید سخن.
    17. یوسفی، غلامحسین (1378)، دیداری با اهل قلم، جلد اول، مشهد: دانشگاه مشهد.

    مقاله‌ها

    1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1392)، «حکمت نظری و حکمت عملی در آثار سعدی»، سعدی‌شناسی، اردیبهشت، شمارۀ 16.
    2. ذوالفقاری، حسن (1387)، «زیبایی‌شناسی نثر سعدی»، نامۀ فرهنگستان، دورۀ 10، شمارۀ 1 (پیاپی 37)، بهار، 50- 70.
    3. علایی، رقیه؛ سارا، علایی خرایم؛ ویس‌کرمی، حسنعلی (1397)، «نقد گلستان سعدی از دیدگاه نظریه شناختی-اجتماعی بندورا»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، دورۀ 23، شمارۀ 2، 461 - 484. 
    4. مولانا، مارال (1399)، «بررسی ژانر نوظهور فرامتن»، فصل‌نامۀ فرازنان ایران، شمارۀ 5، 83 - 86.
    5. یلمه‌ها، احمدرضا؛ رجبی، مسلم (1393)، «تأثیرپذیری گلستان سعدی از آموزه‌های تعلیمی قابوس‌نامه»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال ششم، شمارۀ 21، 1 - 28.
دوره 1، شماره 1 - شماره پیاپی 1
اردیبهشت 1401
صفحه 171-186
  • تاریخ دریافت: 28 فروردین 1401
  • تاریخ بازنگری: 16 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 09 اردیبهشت 1401
  • تاریخ اولین انتشار: 09 اردیبهشت 1401