رویکردی انتقادی به مقولة زن در ادبیات از سنت تا اکنون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناسی دانشگاه پیام نور

چکیده

در ادبیات سنتی، مدرن و پست‌مدرن، همواره بامقوله­ای به نام زن روبه­رو بوده­ایم. زن در ادبیات کلاسیک ما معشوقی بود با قدی هم‌چو سرو، ابروانی کمان و... که در بهترین حالات عاشق او را در می‌خانه و خرابات ملاقات می‌کرد. در دورة مدرن و به نسبت کمتر از آن در دورة پست‌مدرن، زنان شاعر رویکردهایی انتقادی را نسبت به‌جایگاه زن در ادبیات و جامعه در پیش گرفتند. نکتة حائز اهمیت آنکه جامعه و به تبع آن ادبیات، از دیرباز زن را به‌عنوان ابزاری در دست جامعه و شعر پنداشته­ و همواره دربارة آن نگاشته­اند؛ اما رویکرد فرافمینیسم در جامعه و ادبیات با رویکردی انتقادی نسبت به تمام دوگانه­انگاری­ها و ابزارپنداری­ها نسب به زن، دیدگاه انتقادی فرااومانیسم را ارائه می­دهد که در آن زن نیمة عاشقانة انسان در زمین نگریسته می­شود و در ادبیات، به خصوص در ادبیات طبیعت‌گرا، به زن اجازه داده می­شود بدون انکار، رد و تحقیر نیمة دیگر انسان یعنی مرد؛ به‌عنوان کاراکتری مستقل و بدون واسطه در جامعه و شعر ظهور و نمود یابد بدون آنکه پیشاپیش دچار پیش­فرض­ها، انتقادها، قضاوت­ها و... باشد. این مقاله که به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتاب‌خانه‌ای گردآوری شده؛ به‌دنبال بررسی تقابل جایگاه زن در ادبیات از سنت تا فرافمنیسم درمی‌یابد که فرافمنیسم رویکردی انتقادی است به تمام نگره‌های زن ابزاربین و زن کالا‌بین در دوره‌های سنت، مدرن و پست‌مدرن.

کلیدواژه‌ها


  1. کتاب‌ها

    1. ابومحبوب، احمد (۱۳۸۲)، گهوارة سبز افرا زندگی و شعر سیمین بهبهانی، تهران: ثالث.
    2. آذرپیک، آرش؛ اهورا، هنگامه، مسیح، نیلوفر (1396)، چشم­های یلدا و کلمه کلید جهان هولوگرافیک، جلد نخست، تهران: روزگار، چاپ سوم.
    3. آذرپیک، آرش؛ اهورا، هنگامه، مسیح، نیلوفر (1396)، چشم­های یلدا و کلمه کلید جهان هولوگرافیک، جلد دوم، تهران: روزگار، چاپ سوم.
    4. انصاف­پور، غلامرضا (1386)، حقوق و مقام زن در شاهنامة فردوسی، تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
    5. تسلیمی، علی (1398)، نقد ادبی- نظریه­های ادبی و کاربردی آنها در ادبیات فارسی، تهران: اختران، چاپ هفدهم.
    6. دوبووار، سیمون (1400)، جنس دوم، ترجمة قاسم صنعوی، جلد دوم، تهران: توس، چاپ هفدهم.
    7. رشیدی، علی؛ همتی،آریو (1400)، جنبش ادبی 1400، تهران: مهر و دل.
    8. ریگبی، کیت (1392)، نقد بوم­گرا مجموعه مقالات دربارة نقد بوم­گرا، گردآوری زهرا پارساپور، ترجمة عبدااله نوروزی، حسین فتح‌علی، تهران: پژوهش‌گاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
    9. سیمای زن در شعر حافظ به نقل از پایگاه خبری سمیارنا.
    10. صیدی، یلدا (1398)، توفان­تر از تبسم-عاشقانه­های یک فرااندیش جوان-، تهران: اریکه سبز.
    11. صیدی، یلدا (1400)، جنبش جهانی شعر سبز از مکتب ترالیبیسم تا جنبش ادبی-فلسفی 1400، تهران: امید سخن.
    12. فردمین، جین (1383)، فمینیسم، ترجمة فیروزه مهاجر، تهران: آشیان.
    13. کانر، ملوین (1400)، و سرانجام زنان، ترجمة حسن‌علی رونقی، تهران: روشن‌گران و مطالعات زنان.
    14. کلیگز، مری (1399)، درسنامة نظریة ادبی، ترجمة جلال سخنور؛ الاهه دهنوی؛ سعید سبزیان، تهران: اختران، چاپ سوم.
    15. مشرف آزاد تهرانی، محمود (۱۳۸۴)، پریشادخت شعر، زندگی و شعر فروغ فرخزاد، جلد۱، تهران: ثالث.
    16. مولانا، مثنوی معنوی، دفتر دوم بخش ۳۵.
    17. نرسیسیانس، امیلیا (1383)، مردم­شناسی جنسیت، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
    18. وهاب­زاده، رحمت (1397)، «جایگاه زن در ادبیات فارسی ایران (با نگاهی به ادبیات کلاسیک و مدرن)»، دومین کنفرانس ملی دانش و فناوری روان‌شناسی، علوم تربیتی و جامعه شناسی ایران.

    مقاله‌ها

    1. احمدی، حمید (۱۳۸۴)، «زن در شعر شاملو»، ویژه‌نامة فصل‌نامة گوهران، ­جلد۲، شمارة ۹ و ۱۰، ۲۵۰ - 265.
    2. آذری، پراو (1391)، «مشخصه­های زبان و روایت‌زنانه در داستان­های نویسندگان زن»، ماه‌نامة کتاب ماه ادبیات، پیاپی 175، شمارة 61، 29 -38.
    3. جودی نعمتی، اکرم (1380)، «زن در آینة شعر فارسی»، فصل‌نامة مطالعات راهبردی زنان، سال سوم، شمارة 12، 1-14.
    4. عنایت، حلیمه؛ فتح­زاده، حیدر (1388)، «رویکردی نظری به مفهوم اکوفمینیسم»، مطالعات جامعه­شناسی، سال دوم، شمارة 5، 45-63.
    5. هاشمی، محموده، (۱۳۷۰)، «مقام زن در شاهنامه فردوسی»، فصل‌نامه دانش، شمارة ۲۷و۲۸، 75 -97.
    6. واعظ، لیدا؛ صادق­زاده، محمدحسن (۱۳۸۴)، «چهار شاعر زن معاصر»، ماه‌نامة حافظ، شمارة ۲۱، ۷۴ -۷۹.

     

     

دوره 1، شماره 1 - شماره پیاپی 1
اردیبهشت 1401
صفحه 253-270
  • تاریخ دریافت: 17 فروردین 1401
  • تاریخ بازنگری: 12 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 12 اردیبهشت 1401
  • تاریخ اولین انتشار: 12 اردیبهشت 1401