1
دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور شیراز، شیراز، ایران.
2
دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور شیراز، شیراز، ایران
چکیده
غایت شعر و هنر، کوششی در جهت نفوذ در فی‌الضمیر مخاطب و انتقال عاطفه است. عصر مشروطه، با عواملی چون ارتباط با دنیای غرب، سفرنامه‌ها، تأسیس مدارس جدید، ترجمه آثار غربی و مطبوعات و ایجاد تغییرات اساسی در تمامی ساختار جامعه، ادبیات دوره قاجار را متحوّل ساخت. از این رو شاعران این دوره به اقتضای شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه با زبان شعر که سراسر شگردهای هنری است با مردم طبقات جامعه سخن می‌گفتند. این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی و روش کتابخانه‌ای بیان نموده است که قاعده‌کاهی و قاعده‌افزایی دو رکن اساسی هنجارگریزی و شگردهای هنری می‌باشد. این شگردهای هنری در شعر شاعران مشروطه (ایرج میرزا و میرزاده عشقی) مورد بررسی قرار می‌گیرد. نتایج نشان داد اگرچه شاعران داعیه تجدد و نوگرایی را در ادبیات به ویژه شعر دارند؛ اما هنوز کهنه‌گرایی در آثارشان دیده می‌شود. هنجارگریزی نحوی در حوزه دستور که کاربرد واژگان کهنِ مغایر با زبان معیار دوره مشروطه و ساخت مصدرها و ترکیب‌های خلاف قواعد دستور زبان فارسی نیز در شعر این دوره دیده می‌شود که نمود بیشتری در اشعار میرزاده عشقی دارد. هنجارگریزی سبکی که کاربرد فراوان لغات عامیانه و روزمره و واژگان غیرفارسی و فرنگی می‌باشد به دلیل تغییر و تحولات اساسی جامعه در دوره مشروطه و عمومیت یافتن شعر سهم بسیار بالایی در تفاوت سبکی شعر این دوره با دوره‌های ماقبل خود دارد و بسامد بسیار بالایی در شعر ایرج میرزا و سپس میرزاده عشقی دارد و دیگر انواع هنجارگریزی مورد بررسی قرار گرفته است.
شفیعی, مریم, & خیراندیش, سیدمهدی. (1402). بررسی هنجار گریزی در اشعار دو شاعر شاخص عصر مشروطه: ایرج میرزا و میرزاده عشقی. دو فصلنامه علمی و تخصصی زبان و ادبیات فارسی «پژوهش‌های نوین ادبی», 2(1), 99-132.
MLA
مریم شفیعی; سیدمهدی خیراندیش. "بررسی هنجار گریزی در اشعار دو شاعر شاخص عصر مشروطه: ایرج میرزا و میرزاده عشقی". دو فصلنامه علمی و تخصصی زبان و ادبیات فارسی «پژوهش‌های نوین ادبی», 2, 1, 1402, 99-132.
HARVARD
شفیعی, مریم, خیراندیش, سیدمهدی. (1402). 'بررسی هنجار گریزی در اشعار دو شاعر شاخص عصر مشروطه: ایرج میرزا و میرزاده عشقی', دو فصلنامه علمی و تخصصی زبان و ادبیات فارسی «پژوهش‌های نوین ادبی», 2(1), pp. 99-132.
VANCOUVER
شفیعی, مریم, خیراندیش, سیدمهدی. بررسی هنجار گریزی در اشعار دو شاعر شاخص عصر مشروطه: ایرج میرزا و میرزاده عشقی. دو فصلنامه علمی و تخصصی زبان و ادبیات فارسی «پژوهش‌های نوین ادبی», 1402; 2(1): 99-132.
)